Noodrecht volksverplaatsing

Om de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne te regelen heeft het kabinet per 1 april het ‘noodrecht volksverplaatsing’ geactiveerd. Staatssecretaris Eric van der Burg (asiel) schreef hierover op 8 en 30 maart brieven aan de Tweede Kamer. 

Met dit noodrecht kan de Minister van Binnenlandse Zaken richtlijnen of aanwijzingen geven of doen geven aan de burgemeesters om panden te vorderen waarin vluchtelingen (niet alleen die uit Oekraïne) gehuisvest kunnen worden. Het kan bijvoorbeeld gaan om het vorderen van een leegstaand kantoorpand of een bedrijfsgebouw, maar in theorie zou het ook jouw of mijn woning kunnen betreffen. Dit alles is een aantasting van het grondrecht op eigendom en dus een zeer zwaar middel waar je zorgvuldig mee om moet gaan.

Het kabinet kan dit recht per direct activeren maar moet snel daarna wel het wetsvoorstel aan de Tweede Kamer voorleggen. We kunnen dan ook zien wat de einddatum is die het kabinet wenst te hanteren voor deze noodsituatie. BBB wil geen toestanden zoals rond de covid-noodwetten, waarbij de Tweede Kamer achteraf besluiten moest nemen over al afgelopen periodes.

Volgens de brief van 30 maart “wordt op zo kortst mogelijke termijn een voorstel van wet aan de Tweede Kamer gezonden over het voortduren van de in werking gestelde bepalingen”. We moeten als volksvertegenwoordigers nu volgens de procedure wachten tot het kabinet de wet aan de Kamer aanbiedt, dan kunnen we er ook pas over stemmen.

We zijn nu inmiddels alweer ruim een week verder en er is nog geen voorstel naar de Kamer gezonden. Er is ons zelfs geen planning hiervoor gegeven. BBB is hier ongerust over en wil dat de regering het wetsvoorstel komende week naar de Kamer stuurt zodat we de behandeling hiervan voor de week erop kunnen inplannen. Fractievoorzitter Caroline van der Plas zal a.s. dinsdag 12 april bij de regeling van werkzaamheden om een oproep van de Tweede Kamer vragen om deze wet deze week naar de Kamer te sturen, en volgende week in te plannen voor behandeling.

Hierna volgen de relevante passages uit de brieven (in geheel als bijlagen):

• Brief van 8 maart van de Stas J&V bevat het volgende wat relevant is in dit verband:

Nu er sprake is van een landelijke crisis (en daarmee ook een crisis van meer dan plaatselijke betekenis), vervullen de voorzitters van de veiligheidsregio’s hierin op grond van de Wet veiligheidsregio’s (artikel 39 Wvr) een coördinerende rol binnen hun veiligheidsregio. Het kabinet is voornemens om – indien er sprake is van buitengewone omstandigheden vanwege een zeer grote toestroom van vluchtelingen uit Oekraïne – noodrecht in te zetten (zonder de noodtoestand af te kondigen), en onderzoekt welke bepalingen daartoe geschikt zijn.

• Brief van 30 maart van de Stas J&V bevat het volgende wat relevant is in dit verband:

In de brief van 8 maart 2022 heeft het kabinet aangekondigd dat het voornemens is om noodrecht in te zetten (zonder de noodtoestand af te kondigen), indien er sprake is van buitengewone omstandigheden vanwege een zeer grote toestroom van ontheemden uit Oekraïne.  Die voorwaarde is inmiddels vervuld: de toestroom van ontheemden uit Oekraïne is inmiddels dermate hoog dat Nederland niet in staat is aan hen binnen de bestaande structuren (nood)opvang te bieden. Daarom heeft de regering besloten om op zo kortst mogelijke termijn, en derhalve per 1 april 2022, de artikelen 2c en 4 van de Wet verplaatsing bevolking in werking te stellen

(Zie https://wetten.overheid.nl/BWBR0002097/2021-07-01)

Artikel 2c         

Deze wet is tevens van toepassing op volksverplaatsingen op grote schaal, welke niet het gevolg zijn van een last tot verplaatsing.

Artikel 4

1. De burgemeester is, voorzover uit deze wet niet het tegendeel blijkt, in zijn gemeente belast met de uitvoering van een krachtens artikel 2a of artikel 2b gelaste verplaatsing van bevolking.

2. Indien het de ontruiming en de afvoer betreft kunnen Onze Ministers en indien het de huisvesting en verzorging betreft kan Onze Minister van Binnenlandse Zaken richtlijnen of aanwijzingen geven of doen geven aan de burgemeester met betrekking tot diens in het vorige lid omschreven taak.

In debatten met uw Kamer is ook gesproken over de mogelijkheid om het gebruik van panden te vorderen. De regering ziet voor de activering van dergelijke (verdergaande) noodbevoegdheden, waarbij ook grondrechten in het geding zijn, op dit moment onvoldoende aanleiding. We hopen dat het ook in de toekomst niet noodzakelijk wordt hiertoe over te gaan om voldoende opvanglocaties te realiseren om ontheemden uit Oekraïne een dak boven hun hoofd te bieden.

De inwerkingstelling van de artikelen 2c en 4 van de Wet verplaatsing bevolking geschiedt bij koninklijk besluit. Conform de wettelijk voorgeschreven procedure bij de inwerkingstelling van noodbevoegdheden zonder afkondiging van de noodtoestand, wordt op zo kortst mogelijke termijn een voorstel van wet aan de Tweede Kamer gezonden over het voortduren van de werking van de in werking gestelde bepalingen.

De inwerkingstelling van het noodrecht gebeurt op tijdelijke basis, en duurt derhalve niet langer dan strikt noodzakelijk. We blijven daarom voortdurend in gesprek met alle partijen.