Kankerpatiënten eindeloos in wachtkamer voor nieuwe behandelingen, BBB stelt Kamervragen

Volgens Yoeri Luijf, medisch directeur bij MSD, de grootste geneesmiddelenproducent van Nederland, hebben Nederlandse kankerpatiënten minder toegang tot nieuwe behandelingen vergeleken met patiënten in omliggende landen. “Het is vijf over twaalf. We constateren dat Nederlandse patiënten letterlijk in de wachtkamer zijn geplaatst.” Caroline van der Plas stelt Kamervragen.

Hij benadrukt dat Nederlandse patiënten ‘letterlijk in de wachtkamer zijn gezet’, terwijl deze behandelingen elders in Europa al beschikbaar zijn. Het specifieke voorbeeld van een nieuwe immuuntherapie tegen een ernstige vorm van borstkanker illustreert deze situatie, waar Nederland achterblijft bij andere EU-landen in termen van toegang tot behandelingen.

Het proces van goedkeuring en vergoeding van nieuwe geneesmiddelen, met name via de ‘sluis’, wordt bekritiseerd vanwege de vertragingen die het veroorzaakt. Hoewel middelen soms snel de sluis verlaten, kan het nog maanden tot jaren duren voordat ze daadwerkelijk beschikbaar zijn voor patiënten. Dit komt deels door veranderingen in het vergoedingsbeleid van zorgverzekeraars, die sinds 2019 nieuwe indicaties niet standaard vergoeden, wat leidt tot verdere vertragingen.

Vragen van het lid Van der Plas (BBB) aan de Minister van Medische Zorg over de Noodkreet MSD-baas: ’Kankerpatiënt eindeloos in wachtkamer voor nieuwe behandelingen’ 

1. Bent u op de hoogte van de situatie waarin Nederlandse mensen met kanker zich bevinden, waarbij zij minder toegang hebben tot nieuwe behandelingen dan kankerpatiënten in andere landen? Zo ja, wat is uw reactie op deze situatie?
2. Kunt u aangeven waarom Nederland vrijwel het enige land in de EU is dat nog geen toegang heeft tot een specifiek borstkankermiddel, terwijl dit middel in de meeste Europese landen al de standaardbehandeling is? Wat zijn de specifieke redenen voor de lange wachttijd in Nederland?
3. Gezien de vertragingen in het proces en de stand van zaken in ons omringende landen, in hoeverre vindt de minister het acceptabel dat zorgverzekeraars mensen met kanker hun behandeling blijven ontzeggen? Tot 2019 stond de aanspraakstatus standaard op ‘ja, tenzij’, terwijl de zorgverzekeraars hun beoordeling uitvoerden. Dat is nu standaard ‘nee, mits’ geworden. Hoe ziet de minister de gevolgen daarvan op de kwaliteit en toegankelijkheid van geneesmiddelen voor patiënten?
4. Zijn er internationale best practices of succesvolle modellen die kunnen worden geïmplementeerd om de wachttijden voor nieuwe kankerbehandelingen te verminderen? Zo ja, bent u bereid om samen te werken met andere landen en experts om te leren van hun ervaringen en deze in Nederland toe te passen, denk bijvoorbeeld aan onze buurlanden Frankrijk en Denemarken met kortere wachttijden. 
5. Hoe beoordeelt u de rol van de zogenaamde sluis, waar nieuwe, dure geneesmiddelen eerst worden beoordeeld op bewezen effectiviteit en kosten, als het gaat om de toegang van patiënten tot deze geneesmiddelen? Welke aanpassingen voert u door in dit proces om de wachttijd te verkorten?
6. Kunt u uitleggen waarom het soms maanden tot jaren duurt voordat een middel beschikbaar komt, zelfs nadat het uit de sluis is gekomen en er een prijsafspraak is gemaakt met het ministerie en de prijs dus wel maatschappelijk aanvaardbaar moet zijn? Wat zijn de belangrijkste oorzaken van deze vertraging? 
7. Hoe staat het met de implementatie van het nieuwe toelatingsstelsel voor de vergoeding van dure geneesmiddelen uit het basispakket? Hoe verhoudt dit nieuwe stelsel zich tot de sluis en het post-sluistraject? En hoe gaat dit nieuwe stelsel de instroom van nieuwe geneesmiddelen daadwerkelijk versnellen en zo een bijdrage leveren aan toekomstbestendige zorg? 
8. Wat gaat de minister doen om die vertragingen inzichtelijk te maken voor zowel mensen met kanker als hun behandelaars en hieraan eisen te stellen qua duur waarbinnen een besluit genomen moet zijn over vergoeding? Is de minister bereid hiervoor een maximumduur van drie maanden aan te houden, waarbinnen een besluit moet zijn genomen over vergoeding? 
9. Wanneer gaat u het dashboard ‘doorlooptijden geneesmiddelen’ aanvullen met informatie over de stappen die worden gezet na de sluis, richting opname is het basispakket? 
10. Hoe wordt er momenteel omgegaan met nieuwe indicaties voor geneesmiddelen die nog niet worden vergoed door zorgverzekeraars? Welke rol speelt het Zorginstituut hierbij en hoe kunnen de wachttijden worden verkort? Als er over het middel al een maatschappelijk aanvaardbare prijs is afgesproken welk argument is er dan nog om mensen met betreffende indicaties hier nog langer op te laten wachten? 
11. Hoe kan het dat er al een prijsafspraak is gemaakt met het ministerie voor meerdere indicaties, maar het middel nog steeds niet beschikbaar is voor deze patiëntengroepen? Wat zijn de obstakels die een snelle beschikbaarheid in de weg staan?
12. Wat is uw reactie op het stopzetten van programma’s waarbij kankerpatiënten een middel alvast krijgen in afwachting van toelating? Bent u van plan om deze programma’s weer op te starten en zo ja, wat is daarvoor nodig? 
13. Op welke manier kunnen we ervoor zorgen dat patiënten sneller toegang hebben tot nieuwe behandelmethoden, zonder dat dit ten koste gaat van de zorgkosten?
14. Zijn er concrete maatregelen die u wilt nemen om de kluwen aan bureaucratische regels aan te pakken? Bent u het met ons eens dat geen enkele patiënt de dupe mag worden van bureaucratische processen en dat elke wachtende patiënt er een teveel is?
15. Is het u bekend dat er klinische studies van oncologen worden afgewezen omdat de standaardbehandeling teveel afwijkt van de rest van Europa? Om hoeveel studies gaat dit en wat gaat u er aan doen om er weer voor te zorgen dat er topwetenschap bedreven kan worden in Nederland op het gebied van kankeronderzoek?